Είναι τα διόδια η λύση για ένα καλύτερο οδικό δίκτυο ή όχι;

Αποσυμφόρηση και ταχύτερες μετακινήσεις για χιλιάδες οδηγούς
Το δικαίωμα στη μετακίνηση όμως κοστολογείται – είναι για όλους;
Εκσυγχρονισμός υποδομών που ανεβάζει το επίπεδο οδικής ασφάλειας
Οι δρόμοι μπορεί να γίνονται καλύτεροι αλλά είναι προσβάσιμοι;

Είναι τα διόδια λύση για ένα καλύτερο οδικό δίκτυο;

Οι σύγχρονες υποδομές που δημιουργούνται ή αναβαθμίζονται μέσω της χρηματοδότησης των διοδίων συμβάλλουν καθοριστικά στην αποσυμφόρηση της κυκλοφορίας. Η βελτίωση των αυτοκινητοδρόμων με νέους κόμβους, σήραγγες και παρακάμψεις μειώνει δραστικά τον χρόνο των μετακινήσεων, ενώ περιορίζεται και το κυκλοφοριακό χάος στις εθνικές οδούς και στα περιαστικά τμήματα. Ο αυτοκινητόδρομος Ε65, για παράδειγμα, έδωσε πρόσβαση σε περιοχές που προηγουμένως ήταν απομονωμένες, διευκολύνοντας την καθημερινότητα εκατοντάδων οδηγών.
 
Τα διόδια, πέρα από πηγή εσόδων για τη συντήρηση των δρόμων, αποτελούν και βασικό εργαλείο ανάπτυξης. Η είσοδος ιδιωτικών επενδύσεων στις οδικές υποδομές εξασφαλίζει τη συνεχή ανανέωση και συντήρηση του δικτύου. Χωρίς αυτά τα έσοδα, πολλές αναβαθμίσεις δεν θα ήταν δυνατές, και οι οδηγοί θα συνέχιζαν να χρησιμοποιούν δρόμους παλαιών προδιαγραφών με υψηλό δείκτη επικινδυνότητας.
 
Παράλληλα, ο περιορισμός της κυκλοφορίας σε ανεπαρκείς οδούς και η «διοχέτευση» των οχημάτων σε πιο ασφαλείς διαδρομές οδηγεί σε μείωση των ατυχημάτων, αλλά και σε ελάφρυνση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος λόγω της ομαλότερης και ταχύτερης ροής.

 

Το δικαίωμα στη μετακίνηση όμως κοστολογείται – είναι για όλους;

Παρότι η ανάπτυξη των διοδίων συνοδεύεται από θετικές αλλαγές στο οδικό δίκτυο, η καθημερινή επιβάρυνση που επιφέρει σε συγκεκριμένους πληθυσμούς εγείρει έντονες αντιδράσεις. Σε μια χώρα με χαμηλούς μισθούς και μεγάλες αποστάσεις ανάμεσα σε αστικά κέντρα και περιφέρεια, το κόστος των διοδίων δεν είναι αμελητέο. Ειδικά για επαγγελματίες οδηγούς, φοιτητές και οικογένειες που μετακινούνται συχνά, το οικονομικό βάρος γίνεται δυσβάσταχτο.
 
Ορισμένα σημεία του εθνικού δικτύου, όπως το τμήμα Αθήνα–Θεσσαλονίκη, συγκεντρώνουν πολλαπλούς σταθμούς διοδίων, με το συνολικό κόστος να ξεπερνά ακόμα και τα 30 ευρώ για μια απλή μετάβαση. Η έλλειψη εναλλακτικών, δωρεάν διαδρομών καθιστά την επιλογή μονοσήμαντη: είτε πληρώνεις είτε δεν μετακινείσαι.
 
Η ανισότητα αυτή εντείνεται και από το γεγονός ότι οι κάτοικοι ορισμένων περιοχών, παρότι επηρεάζονται καθημερινά από το βάρος των διοδίων, δεν απολαμβάνουν ισοδύναμα τις βελτιώσεις. Για παράδειγμα, ένας κάτοικος επαρχιακής πόλης που πληρώνει διόδια για να βγει στην εθνική, συχνά διανύει χιλιόμετρα σε κακοσυντηρημένο τοπικό δίκτυο πριν φτάσει εκεί.
 

Εκσυγχρονισμός υποδομών που ανεβάζει το επίπεδο οδικής ασφάλειας

Η λειτουργία των σύγχρονων αυτοκινητοδρόμων δεν περιορίζεται απλώς σε καλοστρωμένη άσφαλτο. Οι δρόμοι αυτοί εξοπλίζονται με αισθητήρες, κάμερες κυκλοφορίας, φωτισμό, σηράγγες με συστήματα ασφαλείας και βελτιωμένες λωρίδες έκτακτης ανάγκης. Η διαχείριση της κυκλοφορίας γίνεται πλέον ψηφιακά, με συστήματα ελέγχου ταχύτητας, μεταβλητών πινακίδων και ειδοποιήσεων σε πραγματικό χρόνο για μποτιλιαρίσματα ή ατυχήματα.
 
Η οδική ασφάλεια είναι ο μεγαλύτερος «ωφελούμενος» αυτών των έργων. Τα τροχαία ατυχήματα μειώνονται σημαντικά σε σύγχρονους δρόμους – όχι μόνο λόγω καλύτερης ποιότητας κατασκευής, αλλά και επειδή οι οδηγοί οδηγούν σε προβλέψιμες, ευθείες διαδρομές χωρίς παγίδες. Οι λωρίδες είναι ευρύτερες, τα όρια ταχύτητας εφαρμόζονται αυστηρά και οι κίνδυνοι από πεζούς ή ζώα είναι σχεδόν μηδενικοί.
 
Τα έσοδα των διοδίων συντηρούν αυτές τις υποδομές σε σταθερό επίπεδο. Το μοντέλο παραχώρησης σε ιδιώτες έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό στη γρήγορη κατασκευή και την τακτική επιτήρηση – τουλάχιστον στους βασικούς οδικούς άξονες. Έτσι, ακόμη κι αν ορισμένες περιοχές μένουν πίσω σε ανάπτυξη, η «ραχοκοκαλιά» του εθνικού δικτύου μετασχηματίζεται σε ένα περιβάλλον σταθερότητας και ασφάλειας.
 

Οι δρόμοι μπορεί να γίνονται καλύτεροι αλλά είναι προσβάσιμοι;

Το επιχείρημα της προσβασιμότητας συνεχίζει να ταλανίζει τη δημόσια συζήτηση γύρω από τα διόδια. Η επιβολή χρέωσης για τη χρήση των βασικών δρόμων δημιουργεί έναν διαχωρισμό: ανάμεσα σε εκείνους που μπορούν να πληρώνουν για άνεση και ασφάλεια και σε εκείνους που επιλέγουν (ή εξαναγκάζονται) να κινηθούν μέσω επαρχιακών, πιο επικίνδυνων δρόμων.
 
Το μέλλον των εθνικών οδών φαίνεται να είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την περαιτέρω επέκταση των διοδίων – ακόμη και σε ημιπεριφερειακά δίκτυα. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι επωφελούνται εξίσου. Η υποδομή μπορεί να είναι τεχνικά βελτιωμένη, όμως η κατανομή της πρόσβασης εξαρτάται από την τσέπη του καθενός.
 
Η πολιτεία δεν έχει ακόμα εξασφαλίσει μηχανισμούς που να εξισορροπούν αυτή τη δυσαρμονία. Εκπτώσεις ή απαλλαγές εφαρμόζονται σε περιορισμένες περιπτώσεις, και δεν υπάρχει κάποια ενιαία πολιτική που να εξασφαλίζει ισότιμη μετακίνηση για όλους. Έτσι, το ερώτημα μένει ανοιχτό: χτίζουμε καλύτερους δρόμους – αλλά για ποιους; Για όσους έχουν τη δυνατότητα να τους χρησιμοποιούν καθημερινά, ή για εκείνους που απλώς τους βλέπουν από μακριά;